Kiedy po raz pierwszy powiązano picie alkoholu z ryzykiem rozwoju nowotworów? Wróćmy do schyłku lat osiemdziesiątych XX wieku, gdy w 1988 roku Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem, będąca częścią Światowej Organizacji Zdrowia, zaklasyfikowała alkohol jako czynnik rakotwórczy grupy 1 – tej samej, do której przynależą azbest oraz tytoń. To był pierwszy wyraźny dowód na to, że alkohol podnosi ryzyko wystąpienia nowotworów.
W nadchodzących latach zaczęto zbierać coraz więcej dowodów na powiązanie alkoholu z pojawieniem się nowotworów. Jedna z międzynarodowych analiz zebranych danych, która obejmowała 572 badania i informacje o ponad 486 tysiącach przypadków raka, wykazała, że ryzyko nowotworów rośnie w miarę zwiększania się ilości spożywanego alkoholu. Inne wyniki opublikowanych badań, takie jak analiza z 2021 roku, pokazały, że w samym 2020 roku alkohol przyczynił się do 741 300 przypadków raka na całym świecie.
Wpływ alkoholu i papierosów na ryzyko zachorowania na nowotwory
Palenie tytoniu wzmacnia działanie alkoholu. Z kolei alkohol ułatwia i przyspiesza wnikanie substancji rakotwórczych obecnych w dymie tytoniowym do obszarów jamy ustnej i gardła. Dlatego każda z tych używek stosowana osobno jest dużo mniej niebezpieczna dla zdrowia. Niestety, połączenie alkoholu z papierosami to powszechne zjawisko, co sprawia, że osoby, które zarówno palą, jak i piją, mają od 10 do 100 razy wyższe ryzyko zachorowania na nowotwory. Całkowite rezygnowanie z obu nałogów mogłoby zmniejszyć liczbę przypadków raka jamy ustnej o 83 procent! Ograniczenie jedynie spożycia alkoholu mogłoby zapobiec 42 procentom przypadków raka jamy ustnej, gardła i przełyku, 34 procentom przypadków raka krtani oraz 21 procentom przypadków raka wątroby (dane z Danii z 2001 roku).
Ryzyko wystąpienia nowotworów głowy i szyi znacząco maleje dopiero po 10 latach od zaprzestania picia, a po ponad 20 latach jest już na poziomie osób abstynenckich. Ta zasada przypomina zależność pomiędzy paleniem papierosów a rakiem płuc. Potrzebny jest długi czas, aby poziom zagrożenia powrócił do stanu sprzed rozpoczęcia nałogu. Badania przeprowadzone na dużych grupach ludzi pokazują, że picie alkoholu może prowadzić do rozwoju raka jelita grubego. Może to być spowodowane tym, że alkohol skutecznie rozpuszcza substancje rakotwórcze uwalniane z jedzenia, co ułatwia ich przenikanie do komórek jelitowych.
Czy alkohol powoduje raka?
Niewielu ludzi zdaje sobie sprawę z tego faktu. O wiele więcej wiadomo o wpływie na zdrowie, jaki mają papierosy oraz dieta w kontekście ryzyka nowotworów. Według szacunków, od 2 do 4 procent wszystkich przypadków chorób nowotworowych jest spowodowanych bezpośrednio lub pośrednio przez alkohol. Regularne spożywanie napojów alkoholowych podnosi ryzyko wystąpienia raka jamy ustnej, gardła, przełyku, krtani, wątroby oraz piersi u kobiet. Natomiast brak jest jednoznacznych dowodów na istnienie podobnej zależności pomiędzy nadmiarem alkoholu a rakiem jelita grubego.
Nie jest konieczne upijanie się, aby zwiększyć ryzyko chorób. W kontekście profilaktyki nowotworowej nie istnieje bezpieczna ilość alkoholu. Badania naukowe wskazują, że to nie rodzaj spożywanego alkoholu, lecz jego ilość ma wpływ na ryzyko wystąpienia nowotworów. Trudno jednak generalizować skutki nawet małych ilości alkoholu, ponieważ są one uzależnione od takich czynników jak wiek, stan zdrowia, dieta oraz płeć. Organizm kobiet gorzej radzi sobie z alkoholem w porównaniu do mężczyzn. Wynika to z różnicy w poziomie wody, która gromadzi się w ciele. Po spożyciu tej samej ilości alkoholu, kobieta ma znacznie wyższe stężenie alkoholu we krwi niż mężczyzna o podobnej wadze.
Alkohol a nowotwory
Należy zwrócić szczególną uwagę na to, że każda ilość alkoholu może prowadzić do rozwoju różnych rodzajów nowotworów. Nie wskazano konkretnego poziomu spożycia, który byłby całkowicie bezpieczny dla organizmu. Co ważne, każdy rodzaj napoju alkoholowego, niezależnie od tego, czy to piwo, wino, czy wódka, podnosi ryzyko wystąpienia tych poważnych oraz trudnych do wyleczenia chorób. Jak w przypadku wielu schorzeń, profilaktyka okazuje się najskuteczniejszym sposobem na redukowanie negatywnych skutków związanych z piciem alkoholu. Zwiększona świadomość zagrożeń związanych z alkoholem oraz redukcja całkowitego spożycia mogą znacząco zmniejszyć ryzyko wystąpienia nowotworów. Warto zauważyć, że w Polsce dostępne są badania przesiewowe dla wielu nowotworów, które umożliwiają wczesne rozpoznanie raka, co z kolei znacznie podnosi szanse na całkowite wyleczenie. Regularne poddawanie się kolonoskopii, cytologii, USG piersi oraz mammografii znacząco zwiększa efektywność leczenia nowotworów, ponieważ umożliwia ich wykrycie na wczesnym etapie.
Inne choroby, które rozwijają się przez picie alkoholu
Oprócz ryzyka nowotworów, picie alkoholu może prowadzić do wielu innych schorzeń, takich jak marskość wątroby czy zapalenie trzustki. Jakiekolwiek spożycie alkoholu zwiększa zagrożenie zachorowaniem na raka. Zgodnie z międzynarodowymi normami, maksymalny dopuszczalny poziom spożycia alkoholu wynosi około jeden standardowy drink dziennie dla kobiet i dwa dla mężczyzn. Niekontrolowane picie alkoholowe, przekraczające te zalecenia, może negatywnie wpływać na niemal każdy organ oraz układ w ciele.
Przekraczanie zalecanych ilości alkoholu może prowadzić do takich problemów jak: udar, zastoinowa niewydolność serca; różnorodne zaburzenia psychiczne i behawioralne, takie jak depresja, przemoc, czy amnezja; problemy psychiczne; białaczka u dzieci matek spożywających alkohol w ciąży oraz choroby wątroby spowodowane alkoholem. Ryzyko wzrasta proporcjonalnie do ilości spożywanego alkoholu. Ponadto picie alkoholu podczas prowadzenia pojazdów czy podczas wykonywania pracy wymagającej dużej koncentracji jest szczególnie niebezpieczne. Powinno się go unikać w trakcie ciąży i karmienia piersią, a także może on wywoływać negatywne reakcje z niektórymi lekami.
Alkohol jest również na ogół bogatokaloryczny, więc ograniczenie jego spożycia, a najlepiej całkowite zrezygnowanie z alkoholu, może pomóc w redukcji bądź utrzymaniu zdrowej masy ciała, co z kolei przyczyni się do dalszego obniżenia ryzyka zachorowania na raka. Aby określić kaloryczność różnych napojów alkoholowych, można wykorzystać „kalkulator kalorii alkoholu”.
Czy osoba chora na nowotwór może pić alkohol?
To pytanie nurtuje wiele osób walczących z chorobą nowotworową. Lekarze onkolodzy zalecają unikanie alkoholu, ponieważ działa on szkodliwie na organizm zarówno w trakcie, jak i po zakończeniu terapii nowotworowej. Alkohol może prowadzić do nadmiernego obciążenia wątroby oraz pogorszenia jej zdolności do detoksykacji. Dodatkowo może wchodzić w interakcje z niektórymi lekami stosowanymi w leczeniu raka.
Picie alkoholu przez chorych na nowotwór może więc prowadzić do obniżenia wchłaniania leków, redukcji stężenia substancji czynnych oraz zwiększonego ryzyka wystąpienia skutków ubocznych. Etanol jest także substancją działającą na układ nerwowy, która jest silnie uzależniająca. Jego spożycie w szczególności może być niebezpieczne w okresach związanych z chorobą, kiedy poziom stresu i napięcia emocjonalnego jest podwyższony.